Salih Bahtiyar - Türk Boğazları Neden Önemlidir

İki Dünyanın Anahtarı Türk Boğazları

Türk Boğazlar Bölgesinin Özellikleri
İstanbul Boğazı Dünyanın en dar suyollarından biridir. Kıyı uzunlukları toplamı 90 km olan, ortalama genişliği 1500 metre olmakla birlikte zaman zaman 700 metreye kadar daralan seyir uzunluğu 31 km (17 deniz mili) olan, 12 kez rota değiştirdikleri, 80 dereceye ulaşan keskin dönemeçlerin ve ters akıntıların bulunduğu bir suyoludur.

Marmara Denizi;
1139 km kıyı uzunluğu olan, 11350 km2 alana yayılan, 33377 km3 toplam su hacmi ve iki ucu Karadeniz ve Ege Denizi’ne açık olmakla birlikte, diğer tüm özellikleri ile kapalı bir deniz görünümündedir.

Marmara denizi kıyılarında çok sayıdaki yerleşim biriminin ve sanayi merkezinin yanı sıra yoğun gemi trafiği olan limanlar da yer almaktadır. Ayrıca, her biri yerleşim birimi olan ve özellikle yaz aylarında yoğun yolcu taşımacılığının yapıldığı 12 ada bulunur. Çanakkale Boğazı ise, 68 km’lik (37 deniz mili) uzunluğu, şiddetli akıntı, rüzgâr ve yoğun sis gibi doğal koşulların yanısıra en dar yeri olan Nara Burnu’ndaki 70 derecelik keskin rota değişikliği ile gemiler için seyir açısından çeşitli zorlukları bulunan bir suyoludur

Türk Boğazlarının Statüsü

Türk Boğazları, uluslararası değil Türkiye’nin egemenliğinde olan, uluslararası kullanıma açık bir suyoludur.
20 Temmuz 1936’da imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nde Türk boğazlarında egemenliğin Türkiye Cumhuriyeti’nde olduğu kesin bir şekilde belirtilmiştir.

Uluslararası kullanıma açık olan bu suyolunda uygulanan geçiş rejimini de Montrö Sözleşmesi “zararsız geçiş hakkı” şeklinde adlandırılmış ve tanımlanmıştır. Bunun açık anlamı zarara yol açmaksızın seyir serbestîsidir. Zararsız geçişin Montrö Sözleşmesi ile belirlenen bazı unsurları vardır. Bunlar;
• Zararsız seyir yapma,
• Formalitelere uyma,
• Vergi, harç, resim ödeme yükümü (Montrö Sözleşmesi, m.2/1 ve 2/2)
• Bildirimleri yerine getirme yükümü (Türk Boğazlar Tüzüğü, m.6; IMO Resolution A.851(20))

Türk Boğazları Neden Önemlidir?

Türk Boğazları uluslararası deniz trafiğine açık en önemli su yollarından birisidir.
Dünyada Malakka Boğazı’ndan sonra en yoğun deniz trafiğine sahip ikinci su yoludur. Uluslararası deniz trafiğine açık bu su yolu yıllık bazda Panama ve Süveyş Kanallarında olanın 4 katı, Kiel Kanalı"ndakinin de 2 katı yoğunluğunda deniz trafiğine tanık olmaktadır.

Boğazlardaki Deniz Trafiği Nasıl Oluşmaktadır?

Marmara Denizi’ndeki deniz trafiğini üç grupta sınıflandırmak mümkündür.
Bu ayrıma göre İstanbul Boğazındaki Yerel Trafik (Şehir Hatları Taşımacılığı, Deniz Otobüsleri, Özel Yolcu Motorları, Balıkçı Tekneleri, Gezinti ve Spor Tekneleri),
Çanakkale Boğazındaki Deniz Trafiği ve Boğazlardan Uğraksız Geçiş Yapan Gemilerin Oluşturduğu Trafik, şeklinde sınıflandırılabilir.

Gemiler Belli Bir Seyir Rejimine Tabi midir?

Boğazlarımızda ilk uygulanan seyir rejimi sol seyir üzerindedir. Sol seyir rejimi 1937 yılında yürürlüğe konmuş 1 Temmuz 1982 tarihine kadar devam etmiştir.
Sol seyir rejiminde gemiler İstanbul ve Çanakkale Boğazlarında Rumeli kıyısı boyunca Karadeniz yönünde ( Boğaz yukarı ) Anadolu kıyısı boyunca da Ege Denizi yönünde seyir yaparak geçişlerini sürdürmüşlerdir. Sağ seyir düzeni 1Temmuz 1982 tarihinden bu yana yürürlüktedir.
Bu sürecin 1982-1994 dönemi salt sağ seyir düzeni olarak uygulanmış. Türk Boğazları, geliş ve gidiş şeritlerine ayrılmamıştır. 1994 yılından bu yana ise Türk Boğazlarından sağ seyir rejimi trafik ayrım düzeni ( TAD ) ile birlikte uygulanmaktadır.

Gemilerin Boğazlardan Geçiş Hızı Nedir?

Gemilerin İstanbul ve Çanakkale Boğazlarından geçiş hızı, karaya göre saatte 10 deniz milidir.
Ancak, dümen dinleme yolu elde edilmediğinde; TBGTH’ye bilgi verilerek, çatma ve çatışmayı önlemeye ve çevreye zarar verici dalgalar oluşturmamaya özen göstererek bu hız aşılabilir.

Türk Boğazları Raporlama Sistemi Nedir?

Seyir Planı -I : Tehlikeli yük taşıyan gemilerle, 500 GRT ve daha büyük gemilerin kaptan, donatan yada acenteleri gemi Türk Boğazlarına girmeden en az 24 saat önce, boyları 200-300 metre arasında ve/veya su çekimleri 15 metreden daha büyük olan gemiler Türk Boğazlarına girmeden en az 48 saat önce ilgili TBGTH’ye yazılı olarak SP-1 Raporunu verirler.

Seyir Planı -II : (SP-1)'i vermiş olan ve teknik bakımdan gemisinin uygun durumda olduğunu saptayan gemi kaptanları, Türk Boğazlarına girmeden 2 saat önce, ya da 20 mil kala (hangisi önce gerçekleşirse) VHF ile TBGTH’ye şekli IMO standartlarına göre, İdarece belirlenmiş Seyir Planı-II'yi verirler.

Mevki Raporu : Boğazlar'a girecek boyu 20 metre ve daha büyük gemiler, Boğaz girişlerine 5 mil kala VHF ile giriş tarafındaki TBGTH Sektörüne kendilerini tanıtacak bilgileri içeren, Mevki Raporunu vereceklerdir.

Çağırma Noktası Raporu : İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı'ndan geçiş yapan boyu 20 metre ve daha büyük gemiler, VHF ile, ilgili TBGTH Sektörüne içeriği IMO standartlarına uygun Çağırma Noktası Raporu'nu İdare'ce belirlenmiş mevkilerde vereceklerdir.

Boğazlardaki Yetkili Otorite Kimdir?

T.C. Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı, Yetkili Otorite yani İdare konumundadır.
Bir protokol ile Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü, Türk Boğazları Gemi Trafik Hizmeti sisteminin işletimi konusunda yetkilendirilmiştir. Bu amaçla Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü bünyesinde Türk Boğazları Gemi Trafik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı kurulmuş ve faaliyete başlamıştır.

Kaynak Emrah YAMAN - Denizcilik Uzman Yrd

Anahtar Kelimeler-Keywords: İki dünyanın anahtarı Türk Boğazları, İki dunyanin anahtari Turk Bogazlari, Türk Boğazları Neden Önemlidir,Türk Boğazlar Bölgesinin Özellikleri, Türk Boğazlarının Statüsü, İstanbul boğazı, çanakkale boğazı, istanbul bogazi, canakkale bogazi, Türk Boğazlar Tüzüğü, Montrö Sözleşmesi, Gemilerin Boğazlardan Geçiş Hızı Nedir, Türk Boğazları Raporlama Sistemi Nedir, Boğazlardaki Yetkili Otorite Kimdir,