Burada balıkların büyümesi anlatılarak avlanma yaşı ve boyu konusu ile erken yada geç avlamanın balıklar ya da balıklardan elde edilecek verim üzerindeki etkisi anlatılacaktır.

Çoğu balıklar yumurtlayarak ürer. (Farklı üreme şekilleri de vardır, sırası geldiğinde ayrı bir konu olarak sunulabilir) Yani, dişi balık suya kazdığı yuvaya veya taş, bitki gibi yapılar üzerine yumurtasını bıraktıktan sonra erkek balık gelerek bunların üzerine spermleri serpiştirerek döllenmelerini sağlar.

Yumurtalar gelişip açılır. Çıkan yavruların çoğu pelajik (serbest yüzer) konumda suyla oradan oraya taşınır.

Beslenme durumu ve türü özelliklerine göre balık büyümeye başlar. Büyüme ilk zamanlarda çok hızlıdır. Bir kaç ayda balığın ağırlığı 10 ila 100 kat arasında artar. Fakat yumutadan çıkmış kıl kadar balığın ağırlığının 15 günde 100 kat artması demek Onun 1-2 mg dan sadece 0.1 grama çıkması anlamına geldiğine dikkat ediniz.

Balıklarda diğer canlılarda olduğu gibi hem boyca hem de ağırlıkça büyüme şeklinde olur.
Boyca büyüme ilk yaşlarda hızlıdır. Sonraki yaşlarda yavaşlar ve belirli bir yaştan sonra tamamen durur.

Ağırlıkça büyüme boyca büyümeden biraz farklı bir yol izler.

Büyüme sürecinin yanında ölüm oranları da dikkate alındığında; Balık populayonlarında (nüfus yapılarında) bol sayıda yumurta bırakmaya bağlı olarak ilk yaşlarda çok sayıda birey varken, balıklar büyüdükçe gerçekleşen ölümler nedeniyle daha yaşlı bireyler daha az sayıdadır.

Örneğin; bir Hamsi 50 bin adet yumurta bırakır. Genellikle döllenme ve yumurta açılım oranı %30 civarında olup yumurtadan çıkabilen larva sayısı 15 bin adedi bile bulmaz. Larvaların avcılara karşı oldukça savunmasız olmalarına ilave olarak pasif beslenmeleri, suyun sıcaklık ve benzeri fizikokimyasal özelliklerine aşırı bağlı olmaları nedeniyle ilerleyen günlerde yüksek oranda ölüm olayı görülür. Kendi istemiyle yüzebilen ve yem arayabilen boya (1-2 cm) gelebilen Hamsi sayısı ancak 500-1000 adet olabilir.

Bu şekilde balık büyüdükçe stoktaki miktarı giderek azalır. Av araçlarına yakalanabilecek (bunun yasal boy ile alakası yoktur) boya gelen balıklara Yeni Nesil denir ve bu stoğa katılım büyüklüğüne erişmiş balıkları ifade eder.

Bir av aracıyla avlanan balıkları boylarına göre sıralarsak; 

Belli boydan küçük bireylerin hiç avlanmadığı ve avlamanın belirli bir boyda başladığı görülür.
Bu küçük boydaki bireylerin sayısının azdır. Balık boyu büyüdükçe yakalanan balık sayısı artar.
Bu artış belirli bir boya kadar sürer. Aşağı yukarı avlanan balıkların ortalama boyuna yakın bir boy sınıfında balık sayısı en üst seviyeye çıkar.

Bu zirve noktas,ı aslında avlanan populasyona gerçek katılım boyudur. Bu boydan sonra balık sayısı tekrar azalmaya başlar ve belirli boydan büyük balığa hiç rastlanmaz.

Av aracından elde edilen av kompozisyonunda küçük balıklar az sayıda olmasına rağmen aslında denizdeki gerçek durum başkadır. Denizde ya da göl veya nehirde en küçük balık boyundan en çok balık bulunur. Balık boyu büyüdükçe balık sayısı da azalır.

Bu Durum Balıkların Üreme Yetenekleri de Göz Önüne Alındığında İlginç Bir Konuyu Ortaya Sermektedir.

Sanıldığının aksine, küçük balıkların avlanmasından kaçınmak yerine üreme yeteneği olan anaçları geri salıvermek balık neslinin geleceği açısından çok daha uygundur.

Küçük balıkların avlanmasının önlenmesi balık nüfusunun (populasyonunun) devamlılığından daha fazla avcılığın karlılığı ve ticari bakış açısından gereklidir. 

Peki Neden ?

Erişkin bir dişi balık her yıl dünyaya çok sayıda balık getirir. Küçük balıkların hemen hemen tamamı (mesela 13 cm altındaki Kraçalar, saat kapağı kadar Isparozlar, Mercanlar, ince Hamsi ve Barbunyalar) bir yaşından küçüktür. Yani en fazla 12 aylıktırlar.

Erginlik yaşı ise türden türe 1 ile 16 yıl arasında değişmekle beraber ortalama 3 yıl civarındadır.

Çok sayıdaki küçük bireyi avlasak bile; (etkinliği az amatör ya da ticari yöntemlerle) ağ gözünden kaçarak, kancayı yutamayarak vs. nedenlerle kat kat fazlası denizde kalacaktır.

Bir anaç balığın ise bunlardan kurtulabilmesi için hayat tecrübesiden başka artısı yoktur.
Ve çoğu küçük balıklar erginleşinceye kadar doğal nedenlerle zaten ölecek veya bir şekilde avlanacak, ama üreme yeteneğine erişmediği için ortamdaki besinlere ortak olmaktan başka populasyona bir katkısı olmayacaktır.
Oysa, anaç o üç yıl boyunca onladan binlercesini üretecek ve yok olan küçüklerin yerine çok sayıda yenilerini dünyaya getirebilecektir.

            

Makale Yazarı: Sinop Su Ürünleri Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Yakup ERDEM