|
BALIKLAR
Balıklar suda yaşayan ve dolaşan omurgalılar (Vertebrata) dalının kıkırdaklı ve kemikli balıkları kapsayan canlıları olup solungaçlarıyla solunurlar.
Vücutları uzuncadır. Yüzgeçleri ve genellikle yüzme keseleri vardır. Çoğu balık türü ayrı eşeyli olup yumurtlamayla çoğalır. Yumurta sayıları yüksektir. Bazı türlerde canlı doğum da görülür.
Kimyasal algılama yetenekleri çok gelişmiştir. Boyları küçükten büyüğe çok farklıdır. 8 mm’den 16 m boya ulaşanları vardır. Yaşam süreleri genellikle 1 ile 25-30 yıldır. 100 yıla kadar yaşayanlarının da olduğu ileri sürülmektedir.
Balıklar soğukkanlı olup vücut sıcaklıkları ortam sıcaklığıyla nerdeyse aynıdır. Ancak bunun istisnaları da vardır. Bir kısım balık karada (çamurlu kesimde) birkaç gün yaşayabilir. Diğer bazı türler vücutlarındaki bazı organlarının sıcaklığını düzenlerler.
Gelişmiş sindirim, dolaşım, solunum, sinir ve kas sistemleri bulunur. Balıklar omurgalıların çeşidi en yüksek grubudur ve dünyada 29,000’den fazla balık türü bulunmaktadır.
Balık sistematiğinin kesin ilişkileri tartışmalıdır. Alışılagelmiş sınıflandırmadaki tür sayıları şöyledir: Çenesizler sınıfı-Agnatha 75 türü, Kıkırdaksılar sınıfı-Chondrichthyes 800 türü ve kalanları ise kemikli balıklar sınıfı-Osteichthyes türleri oluşturmaktadır. Yunus balıkları balık olarak anılmakta ise de balık değil balina ve foklarla birlikte denizde yaşayan memeli hayvanlardır. Balıklar insanların önemli bir besin ve beslenme kaynağıdır.
Balıklarda büyüme
Ağaçlarda olduğu gibi yeni katmanın bir öncekinin üstüne konulması ile gerçekleşen, yaşamlarının ilk evresinde hızlı, yaşlılıkla giderek yavaşlayan sürekli bir olgudur.
Balıklara ışığın etkisi
Doğrudan ve dolaylı etki şeklinde verilebilir.
Doğrudan etkiler olarak balıkların rengi ışığın ortama etkisiyle değişir.
a- Pelajik renk: Sırt mavi ya da yeşildir. Yanlar ve karın gümüşdir (Clupea herengus, Engraulis encrasicholus).
b- Bitki örtüsü rengi: Esmer, yeşil ya da sarı sırt. Çoğunlukla yanlarda çizgili (mercan resifindeki balıklar, Perca fluviatilis, Esox lucius).
c- Sürüdeki renk: Sürü oluşturan balıkların yönelmeleri.
d- Tabandaki renk: Sırt ve yanlar koyu karın acık renkli (yassı balıklar).
e- Derin sudaki renk: Koyu, siyah ya da kırmızı.
f- Üreme rengi. Işıkla az ilgili ve ancak dolaylı ilgili olabilir.
Balıklara ışığın dolaylı etkileri dört başlıkta özetlenebilir.
a- Dağılıma etkisi: Işığa reaksiyon, dikey göçler, yönelim, dolaşma/gezinti.
b- Hormon metabolizması: Aktivitede değişme, üreme ritmi, renk değişikliği.
c- Birliktelik: Sürü oluşturma ve çözülmesi.
d- Üreme: Doğrudan etkiler. Yüksek ışıkta gonad (yumurtalık ve erbezi) erken olgunlaşır.
Balıklarda görme hızı
Balıklar ışıkla kendisi arasında kalan nesneleri ve bunların hareketlerini daha iyi seçerler. Bu ayrıca alacakaranlıkta beslenme ve avlanma davranışlarından da anlaşılabilir. Balıkların görme hızları (hamside 1/50 ile 1/70 saniye) insanlara göre (1/24 saniye) çok yüksektir. Ancak görme hızı insanlardaki kadar olan balık türleri de vardır.
Balıklarda ışığı algılama
Balıklar mordan kırmızıya uzanan 400-700 mµ dalga boyundaki ışığı algılarlar. Tatlısu balıklarının gözleri daha çok sarı ve deniz balıkları ise daha çok yeşil rengi kapsayan dalga boylarına hassastır. Derinde yaşayanların gözleri uzun dalga boylu ışığa hassastır.
Balıklarda koku alma yetisi
Balıklar koku alma organlarıyla 1.10-6 ile 1.10-17 oranlarındaki çok seyreltilmiş çözeltileri algılayabilirler.
Balıklarda öğrenme
Pavlov’un genel (koşullu refleks) kuralları balıklar için de geçerlidir. Bu refleks 3-25 tekrarda görülebilir. Ancak 15-50 tekrarda yerleşebilir ve 10-50 olumsuz tekrarda azalır ama birden bire yeniden ortaya da çıkabilir.
Balıklarda tat alma yetisi
Balıklar ancak çok yoğun çözeltilerin tadını alabilirler.
Balıkların akıntıya tepkisi
Balıkların akıntıya tepkimelerinde her halde bir eşik değeri bulunmaktadır. Bu eşik değer türden türe değişmektedir. Bu çerçevede; balıklar genellikle akıntıya baş verirler, yani başlarını kendilerini akıntıya bıraksalar bile akıntıya karşı tutarlar. Irmak aşağı yüzerken akıntıdan daha hızlı hareket ederler.
Soğuk sudaki balıklar ile beslenmekte olan yüzücü (pelajik) balıklar kendilerini akıntıya bırakırlar. Balıklar akıntıya göre yönelirler ve göçerler. Işıkta akıntıya karşı yüzen ve duran balıklar karanlıkta kendilerini akıntıya bırakırlar.
Balıkların duyma yetisi
Balıklar ses ötesi (ultrasonic) dalga boylarını algılayamazlar. Buna karşın 16 Hz ile 13 kHz arasındaki esnek ses dalgalarını algılayabildikleri düşünülmektedir. Balıklar yüzerken, beslenirken ve diğer yaşamsal faaliyetlerinde ses çıkartır ve bunu algılarlar.
Balıkların manyetik ve elektrikli ortama tepkisi
Farklı akılarda balık davranışı da değişmektedir. Eğer balık doğru akım alanına konulursa uygulanan voltaja göre farklı tepkiler verir. Bunlar; canlanma (activation), cezbedilme (electotaxis) ve narkozdur (narcosis).
Balık, alternatif akımda düzensiz hareketler gösterir. Balıkların doğru akımda gösterdikleri cezbedilme davranışından elektrikle avcılıkta yararlanılmaktadır
Kaynak: ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Yayınları
Google Chrome kurulumu için tıklayınız.
|
