BALIKLARDA GÖÇ HAREKETLERİ

Balıklar güçlü yüzme yetenekleri sayesinde yaşamları boyunca aktif olarak yer değiştiren su canlılarıdır. Bazı türler aktif hareket etmekle birlikte yerleşik yaşamı tercih ettikleri halde çoğu balık grupları sürüler halinde uzun mesafeli göçler yaparlar. Balıklarda ve diğer canlılarda görülen bu düzenli ve uzun mesafeli yer değiştirme hareketlerine göç adı verilir.

Balıklarda göçlere sebep olan başlıca faktörler;
• Fiziksel faktörler: Suyun derinliği, basıncı, akıntılar, ısı, ışık, yoğunluk
• Kimyasal faktörler: Tuzluluk, pH, çözünmüş gazlar, su kirliliği
• Biyolojik faktörler: Seksüel gelişme, kan basıncı, yırtıcılardan kaçma, sosyal
rekabetler, beslenme, hormonal faliyetler

Bu parametrelerin ışığında su canlılarındaki göçleri, aşağıdaki şekilde sınıflandırmak
mümkündür:

Yumurtlama Göçleri
Balıklar üremeleri bakımından, yaşadıkları yerde çoğalan (göç etmeyen) ve yumurtlamak için göç eden balıklar olmak üzere iki grupta incelenir.
 
Göç  eden  balıklar,  balıkların  önemli  bir  bölümünü  oluşturur  ve  bu  balıklar,  göç ettikleri bölgelere göre dört gruba ayrılır.

Anadrom Balıklar
Büyüme ve gelişmelerini denizlerde tamamlayan, üreme olgunluğuna erişince yumurtlamak amacı ile iç sulara giden balıklardır. Örneğin: Somonlar, deniz alabalıkları ve mersin balıkları bu tür balıklardandır. Bu balıkların bir kısmı, hayatlarında yalnız bir kez yumurtlayan ve sonunda ölen balıklardandır. Genellikle uzun mesafe göçen balıklar, göçleri esnasında fazla enerji harcadıklarından yumurtlamayı takiben ölür. Salmonlar ve deniz alabalıkları bütün tehlikelere rağmen nesillerini devam ettirebilmek amacı ile mutlaka yumurta bırakacağı yerlere gider. Nehirlerde arazinin eğimli olduğu yerleri ve şelaleleri zıplayarak geçer. Yumurtladıktan sonra da ölür.

Katadrom Balıklar
Anadrom balıkların tam tersi göç eden balıklardır. Yani katadrom balıkların büyüme ve gelişmeleri iç sularda yumurtlamaları ise denizlerde olmaktadır. Yılan balıkları, kefal balıkları  katadrom  balıklar  olup  özellikle  yılan  balıklarının  yumurtlaması  ve  gelişimi farklılık arz eder.

Oşinodrom Balıklar
Üreme göçü yapan balıkların en büyük grubudur. Bu balıklar iç sulara girmeyen deniz balıkları olup üremek için denizler arasında göç eder. Deniz balıkları içinde bu tür göçmen balıklar, ekonomik deniz balıklarının büyük bir çoğunluğunu oluşturur. Örneğin palamut, hamsi, istavrit ve lüfer balıkları gibi balıkların her birinin ayrı üreme yerleri, göç yolları ve zamanları vardır.

Limnodrom Balıklar
Bu balıklar durgun sularda, göl, gölet gibi ortamlarda yaşamlarını sürdürür. Üreme dönemlerin yaklaştığında durgun sulara bağlı olan nehir ağızları ve nehirlere göç eder. Bu grubun tipik örneklerinden birisi Van gölünde bulunan inci kefalidir (Chalcarburnus tarichi). Bu şekilde göç eden balıkların göç yolu uzunluğu, genellikle salmon türleri ile mukayese edilmeyecek kadar kısadır.

Beslenme Göçleri
Balıkların  bir  kısmı  yaşamları  boyunca,  büyük  çoğunluğu  da  yavru  döneminde mutlaka planktonlarla beslenir. Planktonik organizmalar, suların her kesiminde aynı şekilde dağılmamıştır. Su sıcaklığı, tuzluluk ve organik maddelerin dağılımındaki farklılıklara göre planktonik organizma çeşitleri ve plankton miktarları değişir.
 
Bu nedenle planktonik organizmaları besin olarak kullanan hamsi, uskumru, istavrit gibi balıklar zaman zaman besin aramak amacı ile göç eder. Bu balıklarla beslenen kofana, torik, palamut gibi büyük balıkların göçü de planktonla beslenen balıkların göçüne bağlıdır.

Mevsimsel Göçler
Her canlının türüne uygun olarak tercih ettiği uygun sıcaklık dereceleri vardır. Bu uygun değer sıcaklık derecesini aramak için canlılar göç eder. Örneğin: palamutlar Karadeniz’de yaşarlar. Fakat kışın Karadeniz soğuduğu için sonbaharda İstanbul Boğazından geçerek Marmara’ya geçer. Kışı Marmara’nın ılık sularında geçirerek ilkbaharda, Karadeniz ısınmaya başlayınca, nisan ve mayıs aylarında tekrar Karadenize döner.

Olgunluk Göçleri
Yumurtlama yerlerinde büyüyen yavrular ergin hale gelince ebeveynlerinin daha önce yaşadığı yerlere gider. Buna olgunluk göçü denir. Yumurtlama göçünün tam tersidir.

Kaynak: MEGEP