HAYALET AVCILIK NEDİR?
Ticari ya da amatör amaçlarla avlanırken, takılan, yırtılan, kopan veya genel olarak kaybedilen av araçlarının insan kontrolü olmaksızın sucul organizmaların ölümüne neden olması durumuna “hayalet avcılık” denir.
Denizlerde ve ya iç sularda, kayıp av araçları ve onların parçaları, kaybolduktan sonra da suda bozulup parçalanıncaya kadar avcılık faaliyetlerini devam ettirirler. İşlevleri kısa vadede olmasına rağmen, önemli derecede ve etkili bir şekilde ava devam ederler. İstenilmeyen bu tehlikeli balıkçılık durumunun genel adı hayalet avcılıktır.
NEDEN HAYALET AVCILIK DENİLMEKTEDİR?
Sucul organizmalar (yengeç, balık, kaplumbağa, deniz memelileri, su kuşları vs.) kaybolan av araçlarına yakalandıklarında, içlerinden kurtulamadıklarında ölmektedirler. Ölen türlerin vücutları, parçalanmış organları ve bunların kokuları, yem etkisi yaparak etraftaki hedef dışı türleri de ağa doğru çekmektedir. Sonuç olarak, kaybolan bu avcılık takımlarının içleri ve çevreleri iskeletlerle dolu olmasından dolayı bu olaya “hayalet avcılık” adı verilmektedir.
HAYALET AV ARAÇLARI NELERDİR?
Hayalet av araçları pasif ve aktif olmak üzere 2 grupta toplanır. Pasif av araçları, belli bir süre daha su altındaki avlarına devam eden araçlardır. Aktif av araçları ise kaybolduktan sonra kendilerine özgü av yapma özelliğini kaybeden araçlardır.
Yapılan su altı gözlemlerinde yalnızca uzatma ağlarının üzerinde ve tuzakların içinde ölü hayvan ve bunlara ait kalıntılar bulunmuştur (High, 1985).
Pasif Av Araçları
• Uzatma Ağları
• Kafes tuzaklar
Kayboldukları ilk dönemde hedef türleri avlamakta, zaman ilerledikçe yakalanan bireyler ve üzerlerinde oluşan fouling organizmalar (denizel ortamlarda doğal olmayan yüzeylere tutunan ve gelişen canlılar) nedeniyle çökmektedirler. Ancak ağ üzerlerinde kalan bireyler yem etkisi yaparak etraftaki hedef olmayan türleri ağa doğru çekmektedir. Bu durum ağ çökmüş olmasına rağmen, demarsal türlerin ve kabuklu türlerinin ağa takılmasına neden olmakta ve hedef dışı av miktarını arttırmaktadır. Ağ tamamen parçalanana kadar bu etki devam etmektedir.
Aktif Av Araçları:
• Pareketa
• Trol
• Gırgır
TÜRKİYE SULARINDA HAYALET AVCILIK İLE İLGİLİ YAPILMIŞ ÇALIŞMALAR NELERDİR?
Türkiye sularında hayalet avcılıkla ilgili yapılan çalışmalar çok sınırlı olup İzmir Körfezi (Ayaz ve diğ. 2004) ve İskenderun Körfezi Karataş ve Yumurtalık bölgelerinde (Taşlıel, 2008) yoğunlaşmıştır. Bu bölgelerde, kayıp av araçlarının miktarları ve kayıplara neden olan etkenler belirlenmiştir.
Türkiye balıkçılığında önemli bir yere sahip olan Karadeniz ve Marmara Denizi’nde yapılan çalışmalar sınırlıdır. (Yıldız, 2010) İstanbul bölgesinde bu konuda bir çalışma yürütmüştür.
İzmir Körfezi’nde 2002 yılında yaklaşık 200-280 km uzatma ağının kötü hava koşulları, dip yapısı ve diğer av araçları ile çakışma nedeniyle kaybolduğunu ve kayıp av araçlarının büyük çoğunluğunun dil ağlarından oluştuğu belirlenmiştir (Ayaz ve diğ. 2004).
Taşlıel (2008) Iskenderun Körfezi Karataş ve Yumurtalık bölgesinde bir sezonda kaybolan av araçlarının miktarını belirlemiştir. 2006-2007 balıkçılık sezonunda, bu bölgede toplam 624 posta karides, 622 posta dil ve 610 posta diğer ağların çeşitli sebeplerden dolayı kaybolduğu ve bunların toplam uzunluğunun yaklaşık 226 km ulaştığı belirtmiştir.
Gökova Özel Çevre Koruma Alanında, 2007 balıkçılık sezonunda kayıp av aracı miktarları tespit edilmiş ve bölgede dalışlar yapılarak koruma alanında ki kayıp av araçlarının dağılımı tespit edilmiştir (Ayaz ve diğ. 2010).
Yıldız (2010) yüksek lisans tezinde ise, İstanbul kıyı balıkçılığında hayalet avcılığa neden olan kayıp av araçlarının miktarını belirlemiştir. 2008 yılında İstanbul kıyılarında toplam 229.48 km uzatma ağı, 2700 m paraketa ve 14 adet gelincik sepetin kaybolduğunu saptamıştır. En çok kaybedilen ağların başında % 54,73’lik oranla kalkan ağları gelmekte olduğunu bildirmiştir. Diğer kaybedilen ağlar ise sırasıyla, % 16’lık oranla palamut ağları, % 7,36’lik oranla tekir ağları ve % 4,83’lik oranla fanyalı voli ağlarıdır.
Karadeniz’de yapılan bir dönem kalkan avcılığı sırasında denize bırakılan ağların çekilemeyerek hayalet avcılığa neden olduğu bilinmektedir.
KAYBOLAN AV ARAÇLARININ ORANLARI NELERDİR?
Dünya genelinde yıllık kayıp tuzak miktarının % 10-30 ve kayıp uzatma ağlarının ise % 1 oranında olduğu bildirilmiştir (Laist, 1996).
HAYALET AVCILIK NE KADAR SÜRMEKTEDİR?
Kaybolan ağın aktif olarak avcılığa devam etmesi ve parçalanma süresi ağın imal edildiği malzemenin yapısına ve kaybolduğu bölgenin oşinografik özelliklerine bağlıdır. Gelişen malzeme teknolojisine paralel olarak, av araçlarının su altında parçalanmadan dayanma süreleri önemli düzeyde artış göstermiştir. Bu durum, hayalet av araçlarının su altındaki etkilerinin çok daha uzun süre devam etmesine neden olmaktadır.
Kimyasal işlem uygulanmamış ahşap tuzakların 2 aya, kimyasal boya ve koruyucular ile boyanmış olan ahşap tuzakların ise 2 yıla kadar; iskeletleri demirden ve paslanmaz çelikten, etrafı da vinil kaplanmış ağ gözlerinden donatılmış tuzakların 10-15 yıla; plastik tuzakların ise 30 yıla kadar hayalet avcılığa devam edebildiği bilinmektedir.
Ağın kaybolduğu bölgenin taban yapısı ağın suyun altında aktif olarak kalma süresini etkileyen bir faktördür. Kayalara ya da resiflere takılan ağların üç boyutlu şeklini daha uzun süre sürdürdüğü belirtilmiştir. Bu durum, kayalık bir bölgede bir ağın daha uzun süre yıkıma uğramadan av yapmasına neden olmaktadır.
AV ARAÇLARININ KAYBOLMA NEDENLERİ NELER OLABİLİR?
• Balıkçılar arası rekabet ve ya kişisel sorunlar (bazı balıkçıların kişisel çekişmelerden dolayı birbirine zarar amaçlı olarak işaret şamandırası iplerini kesmeleri)
• Balıkçılık aktiviteleriyle çatışma
• Çeşitli donam hataları
• Deniz kuşları ve büyük canlıların etkileri (kuşların şamandıra iplerini gagalayarak kesmesi ve ya çözmesi; yunus, fok, balina gibi büyük canlıların ağa takılarak ağı sürüklemeleri)
• Derin sularda çalışma
• Diğer kayıp malzemelerin halatları kesmesi
• Dip engelleri (batık gemi enkazlarına takılma)
• Dip halatlarının diğer kayıp takımlar tarafından kesilmesi
• Eskimiş av araçlarının kıyılara atılması
• Gemi seyrüsefer durumu
• Gırgır ve kaçak trol avcılığı
• Hava koşulları (fırtınalar, akıntılar, buz hareketleri vs.)
• İnsan hataları (işaret şamandıralarının iyi bağlanmaması ve ya gereğinden kısa bağlanması vb.)
• Zemin (Dip) yapısı
HAYALET BALIKÇILIĞIN ETKİLERİ NELERDİR?
Hayalet balıkçılığın dolayısıyla da kayıp av araçlarının çevreye ve dolaylı olarak ekonomiye olumsuz etkileri bulunmaktadır.
• Ağlardaki batırıcı kurşunların yenilmesi ile canlıların zehirlenmesine neden olması
• Bentik çevreye fiziksel olarak zarar vermesi
• Biyoçeşitlililiği azaltması
• Çevre ve su kirliliğine neden olması
• Çürüme esnasında deniz fauna ve florasını etkilemesi ve zarar vermesi
• Tüm deniz canlılarının kontrolsüz ölümlerine neden olması
• Fouling organizmaların (doğal olmayan yüzeylere tutunan ve gelişen canlılar) ağ gözlerini tıkayarak akıntıları yavaşlatması
• Hedef olmayan balık ve kabuklu türlerini avlamaya devam etmesi ve hedef dışı av miktarının artması
• Hedef türleri avlamaya devam etmesi
• Su ürünleri ekonomisine zarar vermesi
HAYALET AVCILIĞIN ZARARINI AZALTMAK İÇİN GEREKEN TEDBİRLER NELERDİR?
• Balık hallerinde yapılan kesintilerden karşılanacak bir ödenekle sivil toplum örgütlerine akaryakıt temin edilerek, kayıp ağları arama çalışmaları yürütülmeli
• Çözünebilir kaçış mekanizmaları olmalı
• Gece yapılan avcılıklarda ağların şamandıralarında ışık kullanılmalı
• Kaybolan av aracının yerinin diğer avcılar tarafından görülmesinin sağlanmalı
• Kıyı alanı-balıkçılık yönetimi çerçevesinde ele alınarak, yetkili kurumlar tarafından denetimi sağlanmalı
• Kooperatif birliklerine her yıl en az bir kere kayıp ağları arama ve imha etme çalışması yapma zorunluluğu getirilmeli
• UNEP (Birleşmiş Milletler Çevre Programı), IMO (Uluslararası Denizcilik Teşkilatı) ve FAO (Gıda ve Tarım Örgütü) gibi global olarak örgütlü organizasyonlar ve APEC (Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği), AB (Avrupa Birliği) gibi bölgesel kuruluşlar esas alınarak yönetici ve balıkçılar eğitilmeli ve koruma kontrol uygulamaları etkinleştirilmelidir.
HAYALET AVCILIK KONUSUNDA DÜNYA TARIM ÖRGÜTÜNÜN ÖNERİSİ NEDİR?
Dünya Tarım Örgütü (FAO-Food And Agriculture Organization) 1995 yılında hayalet avcılığı, balıkçılık endüstrisini olumsuz yönde etkileyen bir faktör olarak açıklamış; seçiciliği düşük av araçları, hedef dışı av, habitatların yok edilmesi gibi sorunlarla aynı kategori içerisine almış ve kaybolan ağların tekrar bulunması önermiştir.
HAYALET AV ARAÇLARINI ÇIKARMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
• Balıkçılık endüstrisinin geliştirdiği zamana bağlı açılma düzeneklerinin kullanımı yaygınlaştırılabilir (Bu düzenekler zamanı geldiğinde açılıp deniz yüzeyine şamandıralar göndererek av materyalinin yerinin bulunmasını sağlamaktadır)
• Ülkemizde bazı üniversiteler ve sivil toplum örgütleri gönüllü dalgıçlar aracılığıyla bu av malzemelerini denizden çıkarma faaliyetleri düzenleyebilirler.
Siz ne yapabilirsiniz?
Vakfımız Türkiye’deki hayalet avcılık ile ilgili bir veri bankası oluşturmaktadır. Bu konuda su altında hayalet avcılık olarak bilinen eski ağlar ve diğer malzemelerin mümkünse GPS koordinatları ile birlikte vakfımıza bildirmenizi beklemekteyiz. Böylece, bunların çıkarılması için oluşturulacak gönüllü dalış birimlerine katkıda bulunabilirsiniz.
Kaynak: Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV)
Aynı konuda farklı bir makaleden alıntı
İzmir Körfezi’nde Hayalet Avcılığa Neden Olan Kayıp Uzatma Ağı Miktarının Tespitine Yönelik Bir Araştırma
Anket sonuçlarına göre, İzmir Körfezi’nde 2002 yılında yaklaşık olarak 200–280 km. uzatma ağının çeşitli nedenlerden dolayı kaybolduğu tahmin edilmiştir.
Tüm av takımlarının kaybolma ihtimali vardır ve bu ağlar kaybolduktan sonra avcılık faaliyetine devam etmektedir.
Kaybolan av araçlarının neden olduğu avcılık olayına “Hayalet Avcılık” adı verilmektedir (Ayaz ve Acarlı, 2002). Av araçlarının kaybolmasının bir çok nedeni olabilir. Genel olarak; hava koşulları (fırtınalar, akıntılar, buz hareketleri vb.), dip engelleri (batık gemi enkazları), gemi seyrüsefer durumu, balıkçılık aktiviteleriyle çatışma, zemin yapısı, insan hataları (işaret şamandıralarının iyi bağlanmaması veya gereğinden kısa bağlanması v.b.), deniz kuşları ve büyük canlıların etkileri (kuşların şamandıra iplerini gagalayarak kesmesi veya çözmesi, büyük canlıların (yunus, manta, balina, fok, vb.) ağa yakalanarak ağı sürüklemeleri, bazı balıkçıların kişisel çekişmelerden dolayı birbirine zarar amaçlı olarak işaret şamandırası iplerini kesmeleri, dip halatlarının diğer kayıp takımlar tarafından kesilmesi ve çeşitli donam hataları başlıca kayıp nedenleri olarak ifade edilmiştir (Bowen, 1961; Smolowitz, 1978; Sutherland ve diğ.,1983; Brandt, 1984; High, 1985; Breen, 1987,1990; Laist, 1996).
Kayıp av takımları ve onların parçaları, kaybolduktan sonra avcılık faaliyetini devam ettirir. Bu durum, deniz ekosistemi ve deniz dibi kirliliği açısından oldukça tehlikelidir. Ancak, kaybolan her av takımı özellikle trol ve sürütme ağları gibi aktif avcılık takımları kaybolduklarında, avcılık faaliyetini devam ettiremez. Diğer taraftan, pasif olarak kullanılan özellikle uzatma ağları ile tuzaklar kısa vadede önemli derecede ve etkili bir şekilde balık avlamaya devam etmektedir (Carr ve diğ.,1992; Kaiser ve diğ., 1996).
Dünya genelinde, galsama ağları balıkçılığında her yıl %1 oranında kayıp meydana geldiği bildirilmiştir (Natural Resources Consultants Inc., 1990 in: Laist, 1996).
Newfoundland’ta her yıl 5000 morina (Gadus morhua L., 1758) galsama ağının kaybolduğu (Fosnaes, 1975), Kanada balıkçılığında kayıp galsama ağlarının yakalama oranlarının, bu ağlar ile yapılan avcılığın %15’ini teşkil ettiği tahmin edilmiştir (Cooper ve diğ., 1988). Kanada Atlantik kıyısı balıkçılığında ise her yıl ortalama 8000 galsama ağının kaybolduğu, 3000-30000 ton arasında dip balığının telef olduğu tahmin edilmiştir. (Anon, 1995; Cophin ve diğ., 1996).
Adnan Ayaz, Vahdet Ünal, Uğur Özekinci
Bağlantılı Konular
Çevre Kanunu
Biyogüvenlik Kanunu
Hayvanları Koruma Kanunu
Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği
Doğa Koruma Anlayışı
Gıda ve Tarım Örgütü FAO
Kırmızı Liste Nedir?
Ekolojik İlkeler
Kampçılıkta Doğa Etiği
Denizi Korumak İçin Üzerimize Düşeni Yapıyoruz
Biyoçeşitlilik
Türkiye'nin Biyoçeşitliliği
Deniz Biyoçeşitliliği Tehdit Altında
Ekosistem ve Döngüler
Ekosistem ve Ekosistem Hizmetleri
Yapay Resifler ve Balıkçılığa Katkısı
Denizlerimiz Ve İçsularımızda Çevreye Zarar Veren İnsan Kaynaklı Nedenler
Denizlerimizdeki Davetsiz Misafirler, İstilacı Türler
Hamsi'nin Gözüyle İstanbul Boğazında Kirlilik
Penguen'in Gözüyle Küresel Isınma
