Salih Bahtiyar - Doğal Alabalıklar ve Avcılığı

ALABALIK....

Peşinden en çok koştuğum, çektiğim zahmetin karşılığını en fazla aldığım, ama en az yediğim balık...

Benekleri güzel, kendi güzel, yaşadığı yerler güzel, güzeller güzeli bu balıkla çocukluğumda tanıştım.

Akrabalarımıza yazın hasata yardıma gittiğimizde Ben derelerde onun peşine koşardım. Koşardım ya, herkes Bana "dere sularında oynayan çocuk" gözüyle bakar, balık avladığıma inanmazdı.

Önceleri gizli gizli eve götürüp balığa meraklı anneme verdiğim, akrabamız olan köylülerin "tü kaka, o yenmez "diyerek hiç kaale almadıkları, beneklerine hayran olduğum kaygan balık, lezzet olarak ta Bizim çok hoşumuza gitmişti. Öyle ki; bir gün 3 balık yakalarsam, yemek için yeterli olmadığını düşünerek suya iade eder, ya da sonradan edindiğim tecrübeyle, taşlarla derenin kenarında bir gölcük yaparak, balıkları orada biriktirirdim.

Bu çabalar ve o zamanlarda radyoda severek dinlediğim, "Ocak başı" ve "Tarla dönüşü" adlı tarım proğramlarında işlenen balık yetiştiriciliği ya da o zamanki adıyla "tarla balıkçılığı" konuları Benim şu anki mesleğe yönelmemde çok etkili oldu.

İlk avlarım taşların altından elle yakalayarak oldu. Sonra, çocukça ama hala yasadışı olmayan fakat burada anlatmayacağım yöntemlerle işi büyüttüm. Hatırlayıp bilen varmı hala bilmem, bebeklerin sahte emziklerini tatlandırmada kullanılan "devamis" denen küçük teneke kutularda satılan bir tür lokum vardı. Bir yaz bir devamis kutusunda pek çok kanca - kurşun ve hakiki mantara sarılmış 25 metre misinayla o köye gittiğim yaz benim tüm hayatım için dönüm noktası oldu.

Alabalığı daha iyi tanımaya başlamıştım, onun suyun üzerinde uçuşan böceklere atlayıp nasıl havada kaptığını, kendiliğinden suya düşen kelebek, çekirge ve sinekleri nasıl yediğini gözlemiş, hatta kendi yakaladığım böcekleri suya atarak bitki kökleri yada taş diplerinden o muhteşem yaratığın hızla çıkığı yemi alışını defalarca izlemiştim.
Neyse uzatmayayım; bir deli Kızılcık sopası, 2 metre misina, ucunda tek bir 8 no kancadan ibaret oltama çekirgeleri ve diğer böcekleri takarak suyun akıntısına bırakıp nazlı nazlı akan derede süzülüşünü ve birden nerden çıktığı belli olmayan alabalığın oltaya dalışı ve onu kıyıya alışım hala anılarımı süslemektedir.

DOĞAL ALABALIKLAR NEREDE BULUNUR.

Bu başlık altında bildiğim her şeyi anlatmak Alabalıkların nadir ve hassas yaşam alanlarının sürdürülebilirliği açısından yanlış olacaktır. Konunun ince detayları bu balığa aşık olup, peşinde dağ tepe gezilerek öğrenilmesi gerekir. Aksi taktirde zaten az kalmış bu güzelliklerin kıymetini yeterince anlamadan, fazla olan av baskısını daha da artırmış olurum.
Ülkemizin en doğusundan en batısına, en güneyinden en kuzeyine kadar her yerinde doğal Alabalık bulunduğunu söyleyebilirim.

Alabalık Yaşam Alanlarından Bazı Kesitler

Alabalık stresten uzak sessiz ve temiz suları sever. Bu balığa büyük aşkla bağlı olursanız süpriz yapmayı da sever. Yüksek rakımlı dağ gölleri, buzul gölleri, bulanık akmayan dereler ve özellikle suyu fazla sert ve millli olmayan, içindeki taşların renklerinin belli olduğu, suları serin derelerin uygun bölümlerinde mutlaka alabalığa rastlarız. Bu derelerin denize yada yerleşim yerlerine yakın bölümlerinde Alabalık yoksa da yukarıda belli bölgelerinde alabalık mutlaka vardır.

Son zamanlarda çoğu tam kontrolüm altında olmayan Alabalık avı turlarımdan eli boş döndüm. Bunların çoğu keşif ve "ya varsa" turlarıydı. Alabalık avlaklarının aynen benim yaptığım gibi binbir zahmetle kişinin kendisi tarafından keşfedlmesi taraftarıyım. Fakat burada, bu sevdaya gönül veren yada verecek dostlarımıza "Alabalık nerede bulunur" ve "nerede aranmalıdır" sorularının karşılığı olacak bir kaç küçük ip ucu vermek sanırım çok sorun olmaz.

Genel olarak bir Alabalık kaşifi etrafında gördüğü yada karayoluyla seyahat ederken kıyısından geçtiği akarsulardan başlamalıdır. Bu akarsu Kızılırmak, Fırat, Dicle, Yeşilırmak, Ceyhan, Göksu vs. gibi kocaman ve suları ılık ırmaklar olabileceği gibi, küçük dereler de olabilir.

Şimdi işten anlayanların, "aman Kızılırmakta hatta Ceyhanda Alabalık olurmuymuş" dediklerini duyar gibiyim.

"Olur da Siz olduğu zaman Alabalık avlamayın!" diyerek konunun esas ayrıntısına geçeyim.

Bu ırmakların ana kollarında ya da o yolunuzun üstündeki küçük derelerin kendisinde, özellikle yerleşim birimlerinin yakınlarında ve yoğun hayvancılık ve tarım yapılan yerlerde Alabalık ararsanız, tabi ki bulamassınız.

Alabalığı arayacağınız yerler bu işlek akarsuların yan kollarıdır. Bu yan kolun doğduğu yer ile ana kola bağlandığı yer arasında 1 km den fazla mesafe olması, etrafında insan faaliyetleri bulunmaması, rakımın 700-800 metreden yüksek olması, etrafında her mevsim yeşil bitkiler olması yeterlidir.

Rakımı 1500 ün üzerine çıkarttığınızda bu şartların pek çoğuna ihtiyaç bile duyulmaz. Yazın en alt rakım 1200 metre, kışın ise 500 metreye kadar indirilebilir. Sadece ilaçlı ve gübreli tarım başta olmak üzere derenin çevresinde fazla insan faaliyeti olmaması yeterlidir.

Esas Alabalık var olduğu halde, olmaz diye bakılmayan yerler küçük derelerdir.

Üzerinden kocaman otoban geçen, altta menfezlerden geçen az bir su şeklindeki 1200 üstü rakımlı dereciklerde bile Alabalığa rastlanır.

Bu "küçük dereler" daracık bir kanal şeklinde bile olsa, Alabalık yaşaması mümkündür.

Yine yükseklerde yer alan bir köy yada kasaba içerisinden geçen, zaman zaman borular içine alınan sular dikkatle ele alınmalıdır.

Etrafının kaya, çakıl yada toprak olması bir şeyi değiştirmez, yeterki su duru aksın ve içilebilecek nitelikte olsun.

1500 metreden alt rakımlarda Alabalık varlığının neredeyse olmaZsa olmaz şartlarından biri de şelalelerdir. Şelaleler sayesinde dere Sazangillerden arınır. Yani 3-5 metreden az olmamak şartıyle, üzerinde bir şelale olan, suyu kaliteli bir derede Sazangiller şelaleyi aşamadıkları için Alabalıklar çok rahat yaşam alanı bulur.
Sazangiller (Tatlısu Kefali, Bıyıklı, Siraz vs.) bu derelere bulaşsa bile, bahar ve kış selleriyle şelalelerden aşağıya sürüklenir ve bir türlü burada tutunamaz.

Bu dereler ille de bol sulu olmak zorunda, ya da şelaleler Niyagara şelalesi gibi olmak zorunda değildir. Su çoğu zaman soğuk olsun, yazın bile derenin suyu tam kurumasın yeter.

Bir de 1500 metre üstü dağ gölleri var ki, onlara nerede ve ne zaman rastlanılacağı belli olmaz. Küçük dereleri takip ederseniz, ummadığınız yerlerde bir kaç yüz metrekarelik dağ göllerine ulaşır ve ummadığınız bolluk ve büyüklükte Alabalık görebilirsiniz.

Doğal Alabalık varlığı yönünden ülkemizdeki en önemli alanlar doğudan batıya doğru genel olarak şu şekilde sıralanabilir.
Kuzey Doğu Anadolu (Kars-Artvin) yüksek rakım akarsu ve gölleri
Tüm Doğu Anadolu yüksek rakım göl ve akarsuları

Orta Anadolu Hattı (Sivas, Malatya, Kayseri, Kahraman Maraş, Osmaniye)
Batı Toroslar (1500 m üstü, aşağılarda sadece Gökkuşağı vardır)
Doğu Karadeniz sahilden 1000 m üstü yaylalar hattına kadar
Batı Karadeniz 300 m üstü rakımlı dereler ve göller
Bolu göller bölgesi - Ankara Kızılcahamam
Marmara- Uludağ bölgesi
Kaz Dağları Bölgesi
Trakya Istrancalar bölgesi

Bir kaç Alabalıklı dere ile yazıya son veriyorum, resimlere bakın ve hayal gücünüzü işletin (Koyu yazılan özel şartları hiç unutmayın).

1- Çalılık-Makilik içinden geçen dereler
2- Orman içinden akan dereler
3- Düz platodan-yayladan akan dereler
4- Derin vadilerden akan dereler
5- Göller

2- Karasal Böcekler : Çekirge, Sinek, Danaburnu vs.
3- Solucan, tırtıl ve sinek-böcek larvaları
4- Midye ve salyangozlar
5- Balıklar
6- Balk yumurtaları
7- Kurbağa, kertenkele, semender gibi canlılar

Şamandıralı oltalar:
Alabalık avcılığında avlağın özelliklerine göre farklı yapıda şamandıralı oltalar kullanılabilir.

Yavaş ve orta hızda akan yada sıkca aynalar oluşturan küçük derelerde;

Anadolunun pek çok yerinde şamandıra hatta kurşun kullanmadan sadece halkasız göl kamışı, misina ve kancadan oluşan oltalar alabalık avcılığında yaygın olarak kullanılır. Yem olarak genelde böcekler kullanılır.

kullanılarak hazırlananı akıntlı sularda alabalık avında olukça verimlidir. Aslında bu olta akarsuların daha aşağı kesimlerinde 20 gramlık kurşun ile bıyıklı (barbus) ve sarıbalık (siraz) gibi balıkların avcılığında kulllanılan bir olta tipidir.