DEMİRLER
(Çapa-Çıpa)

Denizcilikte tekneyi sabitlemek için kullanılan ağırlıklar büyük gemilerde kullanıldığında DEMİR, daha küçük teknelerde kullanılırken ÇAPA ya da ÇIPA olarak adlandırılırlar.

Resim 1- Demirin Bölümleri



ÇAPA SEÇİMİ

Seçeceğiniz çapa, teknenin boyuna ve ağırlığına uygun olmalıdır. Kullanılan çapa tiplerinin verimliliği zemine, hava şartlarına ve tekneye göre değişir.

Çapaları genel olarak, zemine gömülen ve zemini tutan diye ikiye ayırabiliriz. Bu özelliklere göre üretilen ve çoğunlukla ticari adlarıyla bilinen ve satılan farklı özelliklere sahip onlarca çapa türü vardır. Çok bilinen ve kullanılan birkaç örnek verilecek olursa:

Kum ve çakıl zeminlere gömülerek çok iyi tutan Danfort ve Pulluk en yaygın kullanılan çapa tipleridir. Sazlık, yosunluk zeminlerde dibe ulaşmaları güç olduğundan yerine Admiralti (Admiralty) veya  Katlanabilir 4 Kollu (Şemsiye çapa) tercih edilir.

Admiralti çapa, kayalık ve sazlık, yosunluk zeminlerde çok iyi tutan geleneksel bir çapa türüdür. Kum ve çamur zeminde tutuşu zayıftır.

Bruce tipi çapanın, çipo ve kolları olmadığından teknenin burun makarasındaki yuvaya kolaylıkla yerleşir, kum zeminlerde iyi tutar, yosun zeminlerde zayıftır. Delta tipi kaya zeminde zayıf, kumda iyi tutar.

Çapa seçiminde kriterlerinizi oluşturmak için, üretici kataloglarına bakılması, tecrübeli denizcilerin bilgi ve tecrübelerine kulak verilmesi ve mahalli kullanımlar hakkında bilgi edinilmesi önerilir.

Tablo1- Tekne Boyuna Göre Demir ağırlığı

ADMİRALTİ DEMİRİ


Resim 2- Admiralti Demiri

Kullanışlı bir demir türüdür. Kayalık veya sert zeminlerde diğer demirlerin başarısız olduğu durumlarda etkilidir. Elde biraz hantal dursa da genellikle üçgen ve baklava şeklinde olan dar tırnakları mutlaka tutunacak bir yer bulur. Geleneksel olarak gulet gibi teknelerde kullanımı oldukça yaygındır. Bu tip demirler tamamıyla güverteye alınmadan bedeninden salınarak taşınırlar bu da sert havalarda sorunlar çıkarabilir. 

BRUCE DEMİRİ
 (Ördek Ayağı)


Resim 3- Bruce Demiri

Diğer demirlere nazaran daha kısa mesafeden tutuş sağlaması ve ayrıca tutunduğu yerden kurtulmadan 360° dönebilmesiyle ünlüdür. Ülkemizde fazla tanınmayan bu demir mercan, kaya ve kum tabanlı güney Pasifik de dolaşan yatlar tarafından yaygın olarak kullanılır. Zincirleri çapariz (sorun) verebilir fakat güvertede veya burunda yapılacak yuvada rahat taşınabilir.  

DANFORT DEMİRİ


Resim 4- Danfort Demiri

Bu demirin özelliği hangi tarafından yüzeye temas ederse etsin tırnaklar dibe gömülmeye çalışır. Özellikle çamurda iyi sonuç verir fakat taraması durumunda tekrar tutunması zordur. Bunun için tonoz demiri olarak tercih edilir.

KATLANABİLİR DEMİR
(Şemsiye Çapa)


Resim 5- Şemsiye Çapa

Botlar ve küçük teknelerde taşıma veya toplama sırasında delinmelere karşı önlem olarak uçları az sivri ve katlanabilir demirler tasarlanmıştır. Şemsiye çapa da katlanabildiği için pratik, dört ucunda bulunan üçgen tırnaklar sayesinde de tutucu bir demir çeşididir. Kayalıklarda takılabildiği için takılma ihtimali göz ardı edilmemelidir. Normal şartlarda atması ve toplaması kolaydır. Küçük boy teknelerde tercih edilmelidir.

PULLUK (CQR) - DELTA DEMİRLERİ  


   
Resim 6- Pulluk Demiri

Pulluk demiri, 1930 lu yıllarda İngiltere'de tasarlanmış eski nesil bir demir tipidir. Kumlu ve çakıllı zeminlerde iyi tutunma ve rüzgarlı dalgalı denizlerde mafsalı sayesinde dönerek salınımı kolaylaştırır.

Uzun yıllar küçük teknelerce rağbet görmüş bir demir tipi olmasına rağmen, yeni nesil çapalara göre küçük ve dirençsiz yüzeyi ve bir pulluk gibi şekliyle, yumuşak zeminlerde kötü tutuş, sert zeminlere takılamama sorunlarını taşır. Mafsalı yüzünden de bir çok denizcinin elde tutma sırasında yaralanmasına neden olmuştur.

Performans alabilmek için oldukça ağır pulluk demiri kullanmak gerekmektedir. Büyük tekne ve yatlarda kullanılması önerilmez.  

 
Resim 7- Delta Demiri

Pulluk demirinin mafsalsız, tek parçalı tipi de denilebilir. Pulluk demirine göre biraz daha fazla tutunma sağlar. Rüzgarlı ve dalgalı denizlerde direnci zayıftır. Performansını artırmak için ağırlığını arttırmak gerekir. Bu da taşıma ve teknede yer sorunu yaratabilir.   
 

MANTAR DEMİRİ 


Resim 8- Mantar Demiri

Küçük tekneler ve botlar için tasarlanmıştır. Bot veya küçük tekneyi delme riski yoktur. Tonoz demiri olarak da kullanılır.

DENİZ ÇAPASI

 

Resim 9- Deniz Çapası

Fırtınalı havalarda, motorun arıza sonucu durması durumunda teknenin sürüklenmemesi için kullanılır.